Rozdział IV.
O dziesięciu przykazaniach Bożych czyli o Dekalogu.
187. Co znaczy słowo Dekalog?
Słowo Dekalog znaczy to samo co dziesięć słów lub dziesięć przykazań,
które Bóg dał Mojżeszowi na Górze Synaj, a Jezus Chrystus w Nowym Zakonie
zatwierdził.
188. Jak się dzieli dziesięć przykazań Bożych?
Dziesięć przykazań Bożych dzieli się tak, że pierwsze trzy uwzględniają
Boga, a pozostałe siedem dotyczą nas samych i bliźniego.
189. Dlaczego Bóg na czele dziesięciu przykazań
położył słowa: Jam jest Pan Bóg twój?
Bóg na czele dziesięciu przykazań położył słowa Jam jest Pan Bóg twój,
aby przypomnieć, że On jako Bóg i Pan ma prawo dawać nam przykazania, które
my winniśmy zachowywać.
Część I. O pierwszych trzech przykazaniach Dekalogu, które uwzględniają Boga.
Art.1. O pierwszym przykazaniu Dekalogu.
190. Czego Bóg zakazuje w pierwszym przykazaniu
Dekalogu: Nie będzie miał bogów cudzych przede mną?
W pierwszym przykazaniu Dekalogu: Nie będziesz miał bogów cudzych
przede mną, Bóg zakazuje czci Jemu należnej oddawać komu innemu.
191. Jaką cześć winniśmy oddawać Bogu?
Bogu i tylko Bogu, winniśmy oddawać cześć najwyższą, czyli cześć uwielbienia.
192. Dlaczego winniśmy Boga czcić i wielbić?
Boga winniśmy czcić i wielbić, bo nas stworzył, utrzymuje nas, opiekuje
się nami i jest naszym ostatecznym celem.
193. Jak winniśmy Boga czcić i wielbić?
Boga jako stwórcę wszystkiego, który nas utrzymuje i troszczy się o
nas, i jest pierwszym naszym początkiem i ostatecznym celem, winniśmy czcić
i wielbić wewnętrznymi i zewnętrznymi aktami uszanowania, które nam podaje
sama natura, a jeszcze więcej objawienie; spośród tych aktów najważniejszym
jest ofiara, która nie może być składana żadnemu stworzeniu.
194. Czym grzeszy się przeciwko pierwszemu przykazaniu
Dekalogu?
Przeciwko pierwszemu przykazaniu Dekalogu grzeszy się:
a) zabobonem, to jest bałwochwalstwem, wróżbiarstwem, czarnoksięstwem
i spirytyzmem, który zalicza się do wróżbiarstwa i czarnoksięstwa;
b) bezbożnością, to jest zaniedbywaniem modlitwy i należnej służby
Bożej, świętokradztwem i świetokupstwem.
195. Czy winniśmy czcić także Świętych?
Także Świętych, a zwłaszcza Najświętszą Maryję Pannę, winniśmy czcić,
ale czcią inną i niższą, czyli czcią szacunku, abyśmy ich mieli w poszanowaniu
i zyskiwali sobie ich opiekę.
196. Jak się nazywa cześć, oddawana Bogu, a jak
cześć oddawana Świętym i Najświętszej Maryi Pannie?
Cześć, oddawana Bogu, nazywa się czcią uwielbienia, czyli latriae;
oddawana Świętym czcią uszanowania czyli duliae,; cześć oddawana Najświętszej
Pannie czcią wyższego uszanowania, czyli hyperduliae.
197. Czy winniśmy czcić także relikwie męczenników
i innych Świętych, żyjących z Chrystusem?
Relikwie męczenników i innych Świętych, żyjących z Chrystusem, winniśmy
także czcić, gdyż ich ciała były żywymi członkami Chrystusa i świątynią
Ducha Świętego, a Chrystus wskrzesi je na żywot wieczny i obdarzy chwałą;
przez te relikwie ludzie otrzymują od Boga liczne dobrodziejstwa.
198. Czy i świętym obrazom trzeba oddawać należną
cześć i uszanowanie?
I świętym obrazom należy oddawać cześć i uszanowanie, gdyż cześć, którą
się im oddaje, dotyczy osób, które one przedstawiają; skutkiem tego przez
znaki czci, którą im oddajemy, wielbimy samego Chrystusa i wyrażamy szacunek
dla Świętych, których one są podobiznami.
199. Czemu tedy Bóg w Starym Testamencie zabronił
rzeźb i obrazów?
Bóg w Starym Testamencie nie zabronił rzeźb i obrazów bezwzględnie,
lecz nie pozwolił ich używać do nabożeństwa sposobem pogańskim, aby nie
doznała uszczerbku cześć Boga prawdziwego skutkiem oddawania czci Boskiej
obrazom.
Art.2. O drugim przykazaniu Dekalogu.
200. Czego zakazuje Bóg przez drugie przykazanie
Dekalogu: Nie będziesz brał imienia Boga twego nadaremno?
Przez drugie przykazanie Dekalogu: Nie będziesz brał imienia Boga
twego nadaremno, Bóg zakazuje wszelkiej zniewagi swego imienia.
201. Kto się dopuszcza tej zniewagi?
Tej zniewagi dopuszczają się ci, którzy imię Boże wymawiają bez słusznej
przyczyny i należytej czci, albo łamią śluby, które złożyli, albo składają
przysięgi fałszywe, zuchwałe i niesprawiedliwe, a zwłaszcza ci, którzy
wymawiają bluźnierstwa.
202. Czy nam nie wolno brać nadaremno także imion
Świętych Pańskich?
Nie wolno nam brać nadaremno także imion Świętych Pańskich, z zwłaszcza
Najświętszej Maryi Panny, a to dla tej samej przyczyny, dla której winniśmy
ich czcić.
Art.3. O trzecim przykazaniu Dekalogu.
203. Co Bóg nakazuje przez trzecie przykazanie
Dekalogu: Pamiętaj, abyś dzień święty święcił?
Przez trzecie przykazanie Dekalogu: Pamiętaj, abyś dzień święty
święcił, Bóg nakazuje, abyśmy dni święte, to jest Jemu poświęcone,
obracali na oddawanie czci Bogu z zaniechaniem zajęć i prac cielesnych.
204. Jakie były dni święte w Starym Testamencie?
W Starym Testamencie było więcej dni świętych, ale głównym dniem świętym
była sobota, której sama nazwa szabat oznaczała spoczynek, potrzebny
do czci Bożej?
205. Dlaczego w Nowym Testamencie nie święci
się soboty?
W Nowym Testamencie nie święci się soboty, ponieważ Kościół zastąpił
ją jako świętem niedzielą na uczczenie zmartwychwstania Jezusa Chrystusa
i zesłania Ducha Świętego w Zielone Święta, i dodał do niedzieli inne dni
świąteczne.
206. Jakie tedy dzisiaj mamy obowiązki względem
święcenia dni świętych?
Winniśmy niedzielę i inne święta, nakazane przez Kościół, obchodzić
tak, jak Kościół nakazuje.
Część II O pozostałych siedmiu przykazaniach Dekalogu, które dotyczą nas samych i bliźniego.
Art.1. O czwartym przykazaniu Dekalogu.
207. Co nakazuje Bóg przez czwarte przykazanie
Dekalogu: Czcij ojca swego i matkę swoją?
Przez czwarte przykazanie Dekalogu: Czcij ojca swego i matkę swoją,
nakazuje Bóg, abyśmy rodzicom i osobom, zajmującym ich miejsce, oddawali
należną cześć, do której należy także miłość, uszanowanie, posłuszeństwo
oraz opieka.
208. Czy rodzicom winniśmy tylko cześć oddawać?
Rodzicom winniśmy nie tylko cześć oddawać, lecz także pomagać im, zwłaszcza
w potrzebach duchowych i doczesnych.
209. Jaką nagrodę obiecuje Bóg dzieciom, które
czczą należycie rodziców?
Dzieciom, które czczą należycie rodziców, Bóg obiecuje błogosławieństwo
i długie życie, jeżeli uzna, że się im ono przyczyni do zbawienia duszy.
210. Czy tym przykazaniem objęte są tylko obowiązki
dzieci względem rodziców?
Tym przykazaniem objęte są pośrednio także obowiązki małżonków względem
siebie samych i względem dzieci, tudzież wzajemne prawa i obowiązki zarówno
poddanych i przełożonych, jak robotników i pracodawców.
211. Jakie są wzajemne obowiązki małżonków?
Małżonkowie winni się wzajemnie miłować, pomagać sobie i zachowywać
wzajemną wierność, a żona winna jest mężowi posłuszeństwo.
212. Jakie obowiązki mają rodzice względem dzieci?
Rodzice z prawa natury mają także obowiązki względem dzieci: winni
dbać o ich wychowanie, zwłaszcza religijne i moralne, oraz troszczyć się
według sił o ich dobro doczesne.
213. Kto prócz rodziców ma także prawo i obowiązek
starania się o dobre wychowanie młodzieży?
Prócz rodziców prawo i obowiązek starania się o dobre wychowanie młodzieży
należy do państwa, które niedostateczność rodziców uzupełnia dla dobra
ogółu, a w pewnej wyższej mierze prawo to i obowiązek należą do Kościoła
już na mocy zadania, które mu powierzył Chrystus Pan, żeby nauczał wszystkie
narody i prowadził je do nadprzyrodzonej świętości, a w końcu do żywota
wiecznego.
214. Jakie są obowiązki poddanych względem prawowitych
przełożonych?
Poddani winni swoim prawowitym przełożonym, czy to kościelnym, czy
świeckim, szacunek i posłuszeństwo z pewnym podobieństwem tej miłości,
którą dzieci winny rodzicom.
215. którym przełożonym w Kościele należy się
nie tylko uszanowanie, lecz także posłuszeństwo?
Nie tylko uszanowanie, ale i posłuszeństwo należy się według kanonów
Papieżowi, własnemu Biskupowi albo innemu prałatowi z władzą kościelną,
oraz własnemu proboszczowi, gdy wykonuje urząd proboszczowski.
216. Dlaczego należy się uszanowanie i posłuszeństwo
władzy świeckiej?
Uszanowanie i posłuszeństwo należy się prawowitej władzy świeckiej,
gdyż tak samo jak państwo początek swój ma ona w naturze, a zatem w Bogu
samym, który jest stwórcą natury. Uszanowanie i posłuszeństwo należy się
władzy państwowej, bez względu na osobę, która ją z całą pewnością piastuje.
217. Do czego są obowiązani przełożeni względem
podwładnych?
Przełożeni winni się troszczyć, każdy w zakresie swojego urzędu, o
swoich podwładnych, dawać im we wszystkim dobry przykład, gdyż zdadzą sprawę
nie tylko przed ludźmi, ale i przed samym Bogiem.
218. Do czego są obowiązani robotnicy względem
swoich panów?
Robotnicy wobec swoich panów mają następujące obowiązki: winni w całości
i wierni spełnić to, o co się dobrowolnie i sprawiedliwie umówili, nie
wolno im wyrządzać w żaden sposób szkody na majątku, ani naruszać ich osoby;
w obronie swoich praw winni unikać gwałtu, nigdy nie wolno im wszczynać
rozruchów, ani też wdawać się z ludźmi bezecnymi.
219. Jakie mają obowiązki panowie względem swoich
pracowników?
Panowie winni swoich pracowników jako braci w Chrystusie szczerze miłować,
dawać im sprawiedliwy zarobek, dokładać starań, żeby pracownicy mogli spełnić
obowiązki religijne w czasie dogodnym; w żaden sposób nie wolno im pracowników
odciągać od zabiegów około swego domu i rodziny i od oszczędności, ani
też nakładać na nich prac, które albo szkodzą zdrowiu, albo są ponad siły
pracowników, albo też nie odpowiadają wiekowi i płci.
220. Kiedy nie powinniśmy słuchać rodziców i
innych przełożonych?
Rodziców i innych przełożonych nie powinniśmy słuchać, gdy obowiązuje
przykazanie władzy wyższej, na przykład, gdyby nakazywali coś, co jest
przeciwne przykazaniom Boskim lub kościelnym.
221. Kiedy możemy ich nie słuchać?
Możemy ich nie słuchać, gdy ich nakaz dotyczy sprawy, w której nie
jesteśmy poddani, np. nakaz o wyborze stanu.
Art.2. O piątym przykazaniu Dekalogu.
222. Czego zakazuje Bóg piątym przykazaniem Dekalogu:
Nie
zabijaj?
Piątym przykazaniem: Nie zabijaj, zakazuje Bóg zadawać bliźniemu
śmierć lub jaką inną wyrządzać szkodę, czy to na ciele, czy na duszy, albo
też przyczyniać się do tego.
223. Jakim sposobem szkodzi ktoś na duszy?
Na duszy szkodzi ktoś przez zgorszenie, to jest takim słowem lub uczynkiem
niewłaściwym, które bliźniemu dają sposobność upadku duchownego.
224. Do czego jest obowiązany ten, kto wyrządził
szkodę osobie bliźniego?
Kto wyrządził szkodę osobie bliźniego, obowiązany jest tę szkodę wedle
sił naprawić.
225. Czy tym przykazaniem Bóg zakazuje także
samobójstwa?
Tym przykazaniem Bóg zakazuje także samobójstwa, które tak jak zabójstwo
jest przeciwko sprawiedliwości, naruszając prawo Boga do życia ludzkiego,
jest tez przeciwko miłości, którą jesteśmy winni samym sobie lub drugim,
i właściwie zabiera czas pokuty.
226. Czy przykazanie to zabrania także pojedynku?
Przykazanie to zabrania także pojedynku, popełnionego z jakiejkolwiek
przyczyny na własną rękę, ponieważ pojedynek przybiera złośliwość zabójstwa
i samobójstwa.
227. czy tym przykazaniem zabronione są tylko
wymienione uczynki?
Tym przykazaniem są zabronione nie tylko wymienione uczynki, lecz ponadto
prywatna zemsta, gniew, nienawiść, zazdrość, kłótnie, obelgi, które łatwo
wywołują tamte.
Art.3. O szóstym przykazaniu Dekalogu.
228. Czego zakazuje Bóg szóstym przykazaniem Dekalogu:
Nie
cudzołóż?
Szóstym przykazaniem Dekalogu: Nie cudzołóż, zakazuje Bóg nie
tylko wiarołomstwa w małżeństwie, lecz także wszelkiego grzechu zewnętrznego
przeciwko czystości i wszystkiego, co wiedzie do grzechu nieczystości.
229. Jakie są główne przyczyny, które wiodą do
grzechu przeciwko czystości i których należy starannie unikać?
Oprócz podszeptów szatańskich i poruszeń pożądliwości głównymi przyczynami,
które wiodą do grzechu przeciwko czystości, i których należy starannie
unikać, są następujące: próżniactwo, nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu,
złe towarzystwo, bezwstydne mowy, czytanie złych pism, nieprzystojne widowiska,
nieskromne tańce, nieprzyzwoite ubrania, niebezpieczne poufałości i okazje
etc.
230. Jakie są zazwyczaj główne skutki grzechu
niepowściągliwości?
Prócz częstych szkód dla zdrowia główne skutki grzechu niepowściągliwości
bywają takie: zaćmienie rozumu, odrzucenie bojaźni Bożej, wstręt do rzeczy
Bożych i do cnoty, zatwardziałość serca, utrata wiary i nierzadko trwanie
w grzechu bez pokuty aż do śmierci.
231. Jakie są główne środki zachowania czystości?
Główne środki zachowania czystości są następujące: czuwanie nad zmysłami
i umartwiania ich, unikanie okazji do złego, umiarkowanie w jedzeniu i
piciu, modlitwa i gorące nabożeństwo do Najświętszej Maryi Panny, a zwłaszcza
częsta Spowiedź i Komunia.
Art.4. O siódmym przykazaniu Dekalogu.
232. Czego Bóg zakazuje siódmym przykazaniem Dekalogu:
Nie
kradnij?
Siódmym przykazaniem: Nie kradnij, Bóg zakazuje wszelkiego niesprawiedliwego,
czy to używania cudzej pracy, czy wyrządzania szkody, czy tez przyczyniania
się do jednego lub drugiego.
233. Do czego jest obowiązany ten, kto przestępuje
to przykazanie?
Kto przestępuje to przykazanie, obowiązany jest według sprawiedliwości
zwrócić cudzą własność i nagrodzić szkodę.
234. Kiedy zwrot i wynagrodzenie szkody obowiązuje
koniecznie?
Zwrot cudzej własności i naprawienie wyrządzonej szkody obowiązuje
koniecznie, jeżeli przedmiot był znaczny, czy to według powszechnej oceny,
czy też według wielkości szkody, poniesionej przez właściciela.
Art.5. O ósmym przykazaniu Dekalogu.
235. Czego zakazuje Bóg ósmym przykazaniem Dekalogu:
Nie
mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu?
Ósmym przykazaniem Dekalogu: Nie mów fałszywego świadectwa przeciw
bliźniemu swemu, Bóg zakazuje kłamstwa, krzywoprzysięstwa i wszelakiego
szkodzenia bliźniemu słowami.
236. Jakim sposobem wyrządza ktoś bliźniemu szkodę
słowami?
Bliźniemu wyrządza ktoś słowami krzywdę głównie oszczerstwem, obmową,
obelgą, lekkomyślnym posądzeniem, naruszeniem tajemnicy.
237. Do czego jest obowiązany ten, kto słowami
zaszkodził dobrej sławie bliźniego?
Kto słowami zaszkodził dobrej sławie bliźniego, gwoli sprawiedliwości
winien dobra sławę według sił przywrócić i powstałą stąd szkodę naprawić,
obowiązek ten jest konieczny, jeżeli wyrządzona szkoda jest wielka.
Art.6. O dwóch ostatnich przykazaniach Dekalogu.
238. Czego zakazuje Bóg dziewiątym przykazaniem
Dekalogu: Nie pożądaj żony bliźniego swego?
Dziewiątym przykazaniem Dekalogu: Nie pożądaj żony bliźniego swego,
zakazuje Bóg nie tylko tego niegodziwego pożądania, lecz także wszelkiego
wewnętrznego grzechu przeciwko czystości, tak jak zewnętrznego zakazuje
szóstym przykazaniem.
239. Czego zakazuje Bóg dziesiątym przykazaniem
Dekalogu: Nie pożądaj żadnej rzeczy, która jego (bliźniego) jest?
Dziesiątym przykazaniem: Nie pożądaj żadnej rzeczy, która jego (bliźniego)
jest, Bóg zakazuje niesłusznego i nieuporządkowanego pożądania cudzej
własności.
240. Które jest największe przykazanie Dekalogu?
Największe przykazanie Dekalogu jest następujące: Będziesz miłował
Pana Boga swego z wszystkiego serca swego, ze wszystkiej duszy swojej i
ze wszystkich sił swoich, a bliźniego swego jak siebie samego.
241. Czy wszyscy winni także spełniać obowiązki
swego stanu?
Wszyscy winni także sumiennie spełniać obowiązki swego stanu, czyli
te obowiązki, które na nich spoczywają z powodu ich zawodu lub urzędu.